ENDORPHINS LÀ GÌ? LÀM THẾ NÀO ĐỂ TĂNG ENDORPHINS?

Endorphins sản sinh sau khi bạn có một buổi tập luyện, ăn một miếng socola đen, hay chơi đùa cùng bạn bè. Đây là một chất hoá học trong não bộ giúp bạn đối phó với cơn đau và cảm nhận sự hạnh phúc. Nhưng endorphins thực sự là gì?

1. Endorphins là gì?

Hãy cùng bắt đầu với khái niệm: endorphins. Cái tên này được ghép từ hai từ: endogenous (bên trong cơ thể) và morphine (một chất giảm đau dạng opioid). Vì vậy endorphins là một chất giảm đau tự nhiên của cơ thể. Nhưng chúng chính xác là gì?

Endorphins là một nhóm các hợp chất peptides được sản xuất bởi tuyến yên và hệ thần kinh trung ương, có tác động lên các thụ thể opioid trong não bộ. Những chất dẫn truyền thần kinh này (còn được gọi là hormones) hoạt động làm gia tăng khoái cảm và cảm giác khoẻ mạnh, cũng như làm giảm sự đau đớn và khó chịu.

Endorphins thường được giải phóng để phản ứng với một số trường hợp cụ thể như là ăn đồ ăn, tập luyện, quan hệ tình dục, đối mặt với tình huống căng thẳng hay trải qua cơn đau thể chất. Ví dụ, nếu bạn đang chạy bộ trong rừng và bị bong gân mắt cá chân, sự gia tăng endorphins trong cơ thể sẽ giúp bạn đi vẫn có thể khập khiễng ra khỏi khu rừng mặc cho vết thương của bạn.

Hoặc là, endorphins giải thích tại sao một nhóm người lại có thể giúp nâng một chiếc xe nặng ra khỏi một người bị thương sau một vụ tai nạn, nhưng ở những tình huống bình thường, họ sẽ không dám làm điều đó.

Endorphins rất có ích, và có tác dụng giúp thích nghi. Đó là cách tự nhiên giúp chúng ta tránh sự đau đớn và hướng ta đến cảm giác vui vẻ. Thiếu endorphins, khả năng cao thế giới sẽ trở nên ít thú vị hơn nhiều và bạn sẽ thiếu đi niềm vui sống.

2. Lợi ích của Endorphins là gì?

Endorphins có rất nhiều tác dụng tích cực đến sức khoẻ và sự hạnh phúc của bạn. Hãy tưởng tượng bạn đang trong một kì nghỉ và bị rắn cắn, nhưng bạn không cảm thấy đau. Tại sao lại vậy? Đó là tác động bảo vệ do sự giải phóng endorphins, để bạn đối phó với sự căng thẳng của tình huống.

Dưới đây là một số những lợi ích của endorphins:

Giảm trầm cảm
Giảm lo lắng
Cải thiện lòng tự trọng
Điều chỉnh khẩu vị
Tăng cường phản ứng miễn dịch
Giảm đau

Như bạn có thể thấy, lợi ích của endorphins là rất nhiều. Trên thực tế, thể dục thường xuyên như là tập luyện ở cường độ vừa phải trong 45 phút, 3 lần mỗi tuần là một lựa chọn rất tốt cho những người đang trải qua trầm cảm nhẹ.

3. Ít endorphins có ảnh hưởng như thế nào?

Mặt khác, nếu bạn không có đủ endorphins, bạn sẽ trải qua:

Gia tăng trầm cảm
Gia tăng lo lắng
Thay đổi tâm trạng liên tục
Gia tăng đau nhức
Gặp vấn đề với chứng nghiện
Gặp vấn đề về giấc ngủ
Bốc đồng

Chúng ta cũng biết rằng sự căng thẳng có thể làm suy yếu khả năng sản sinh endorphins của bạn, ví dụ là căng thẳng do sự lạm dụng từ khi còn nhỏ.

4. Gia tăng endorphins như thế nào?

Bạn có thể làm gì để gia tăng endorphins tự nhiên? Ngược lại với những gì bạn nghĩ, bạn không cần phải chạy marathon hay làm điều gì vĩ đại để tăng cường endorphins.

Mặc dù tập luyện cường độ cao sẽ sản sinh ra nhiều endorphins hơn, nhưng vẫn có rất nhiều cách khác để bạn gia tăng endorphins của mình mà không cần chạy trường kỳ.

Dưới đây là những lựa chọn đơn giản mà bạn có thể thử thách:

Ăn Socola Đen: Ăn dù chỉ một miếng socola đen có thể giúp bạn tăng cường endorphins.
Tập luyện: Thể dục cường độ vừa phải sẽ có ích cho việc gia tăng endorphins của bạn. Hãy cố gắng tập ít nhất 45 phút/ lần và 3 lần mỗi tuần.
Quan hệ tình dục: Khi bạn quan hệ tình dục, cơ thể cũng giải phóng endorphins. Không chỉ là bạn đang tham gia vào hoạt động thể chất, mà bạn cũng đang tạo sự gắn kết xã hội với một người khác.
Sáng tác hoặc nghe nhạc: Âm nhạc không chỉ có mục đích giải trí; chúng có thể cải thiện sức khoẻ và tăng endorphins của bạn.
Sáng tác nghệ thuật: Cũng như sáng tác âm nhạc, sáng tạo ra nghệ thuật sẽ có ích với việc tăng cường endorphins.
Nhảy: Nếu bạn không muốn chạy hay tập luyện thường xuyên, hãy đơn giản là nhảy xung quanh nhà để nâng cao endorphins.
Châm cứu: Có những bằng chứng cho thấy châm cứu cũng giúp gia tăng endorphins. Điều này hợp lý khi châm cứu cũng kích thích các thụ thể đau.
Có một tràng cười sảng khoái: Bạn có thích cười không? Cười có thể kích thích endorphins của bạn, vậy nên hãy đảm bảo bạn thử và có một tràng cười sảng khoái mỗi ngày. Hãy xem một chương trình truyền hình vui nhộn hoặc dành thời gian với những người có thể khiến bạn bật cười.
Ăn đồ cay: Bạn có biết rằng đồ ăn cay cũng có thể gia tăng endorphins? Đây là một lý do tốt để bạn thử một nhà hàng Ấn Độ hay chọn một món cay vào lần tới ăn ngoài hàng.
Mát-xa: Cũng như châm cứu, mát-xa có khả năng nâng cao endorphins. Không nhất thiết phải là mát-xa chuyên nghiệp; bạn có thể nhờ người thân mát-xa cho mình, đầu tư một chiếc ghế mát-xa, hay sử dụng máy mát-xa di động để thư giãn các cơ đang căng thẳng.
Tắm hơi: Bạn có biết rằng ngồi trong phòng tắm hơi cũng sẽ tăng cường endorphins? Bạn không chỉ trút bỏ căng thẳng khi tắm hơi, mà còn cải thiện sức khoẻ của mình.
Sử dụng liệu pháp hương thơm (Aromatherapy): Đơn giản như là dùng tinh dầu khi dọn dẹp hay chạy máy khuếch tán để thêm hương thơm vào môi trường của bạn, cả hai đều có thể gia tăng endorphins.
Xem một bộ phim chính kịch: Nếu bạn đang không có tâm trạng để cười, bạn có thể cân nhắc xem một bộ phim chính kịch. Điều này đã được chứng minh sẽ làm tăng endorphins của bạn.
Tham gia thiền: Bạn đã thử thiền bao giờ chưa? Thiền là một cách dễ dàng khác để tăng endorphins, và chẳng mất gì khi bắt đầu. Tất cả những gì bạn cần là 20 phút và một video Youtube.
Tham gia tình nguyện: Khi bạn tham gia tình nguyện, bạn đang không chỉ làm điều tốt cho người khác mà còn làm tăng endorphins của mình. Đây là một cách đơn giản khác để cải thiện sức khoẻ của bạn.
Dành thời gian với bạn bè: Hãy tránh sự cô lập khi bạn đang cảm thấy mức endorphins của mình thấp. Dành thời gian với bạn bè có thể tăng cường sức khoẻ của bạn.

5. Endorphins và Dopamine

Điểm khác biệt của endorphins và dopamine trong não bộ là gì? Endorphins là một chất dẫn truyền thần kinh giúp bạn đối phó với cơn đau và căng thẳng, còn dopamines là một chất dẫn truyền thần kinh tăng cường tâm trạng được giải phóng khi bạn đạt được mục tiêu.

Dopamine giúp thúc đẩy bạn làm các công việc (ngược lại, lượng dopamine thấp sẽ làm bạn mất động lực). Nhiều endorphins hơn thực ra có thể dẫn đến nhiều dopamine được sản sinh hơn; bằng cách này, endorphins và dopamine không tách biệt mà thực chất lại kết nối trong cùng một hệ thống thúc đẩy hành động hướng tới hưởng thụ và thoả mãn.

Nói cách khác, bạn có thể cảm thấy được thúc đẩy khi tham gia một cuộc chạy marathon vì hệ thống dopamine, và được củng cố thêm bởi endorphins giải phóng trong quá trình tham gia cuộc đua thực sự. Theo cách này, endorphins là “những cảm giác” có tác động nhanh hơn, trong khi dopamine có tác dụng sau đó lâu hơn.

6. Các loại endorphins

Những loại endorphins khác nhau là gì? Trên thực tế có 20 loại endorphins khác nhau đã được phát hiện. Tuy nhiên, loại endorphins đã được nghiên cứu nhiều nhất là “beta-endorphins".

Đây là những endorphins đóng góp đến sức khoẻ và có tác dụng giống như thuốc giảm đau. Thiếu những beta-endorphins này, bạn sẽ đối phó với căng thẳng và cơn đau khó khăn hơn.

7. Endorphins và thuốc nhóm Opioid

Còn sự khác biệt giữa endorphins và thuốc opioid là gì? Thuốc opioid bao gồm morphine và fentanyl. Những chất này có ảnh hưởng đến cùng thụ thể đau thuộc hệ thống endorphin trong não bộ của bạn. Khi bạn dùng morphine hay fentanyl, não bộ của bạn sẽ giải phóng thêm dopamine.

Tuy nhiên, nếu bạn sử dụng thuốc trong một thời gian dài, bạn sẽ quen với lượng dopamine cao hơn và cần nhiều thuốc hơn để cảm thấy khoẻ mạnh. Nói cách khác, não bạn đã quen với lượng dopamine đó và nó không còn hoạt động. Bạn cần nhiều thuốc hơn để cảm thấy cùng mức độ hạnh phúc.

Hơn nữa, nghiện thuốc opioid có thể khiến một người chai lì về mặt cảm xúc và xã hội. Bạn có thể thấy mất hứng thú với những hoạt động thoả mãn như ăn uống hay quan hệ tình dục. Điều này là vì morphine và các loại thuốc khác có thể thay thế nhu cầu tìm cách để cảm nhận sự thoả mãn tự nhiên của não bộ. Bạn có thể dừng kết nối xã hội bởi thuốc cũng đã thay thế nhu cầu tạo ra những mối quan hệ bên ngoài.

Trên thực tế, khi mọi người phải ngừng sử dụng morphine hay cố gắng dừng dùng chất kích thích như heroin, tác động của việc cai nghiện giống như một người trải qua đau buồn: cảm giác buồn bã, cáu kỉnh, khóc lóc, chán ăn và mất ngủ.

Mặt khác, mức endorphins tự nhiên của bạn không thể đạt được cùng mức độ thuốc mang lại đến nỗi bạn cần hoạt động như tập thể dục, quan hệ tình dục, v.v. nhiều hơn để đạt được cùng mức độ hạnh phúc. Vì vậy, nguy cơ nghiện endorphin và tìm kiếm những cách không lành mạnh để trải nghiệm endorphin là có tồn tại.

8. Nguy cơ nghiện Endorphin

Có khả năng chúng ta bị nghiện cảm giác của cơn endorphin không? Không may, câu trả lời là có. Dưới đây là một số ví dụ nghiện endorphin có thể xảy ra như thế nào.

Tự hại (Self-harm): Những người tự hại thường làm điều này vì cảm giác giải phóng endorphin (endorphin rush) mà họ trải qua sau khi họ làm đau bản thân. Hành động này có thể giải toả những cảm xúc căng thẳng và trở thành một thói quen, khi họ nghiện endorphin và không thể dừng tự hại bản thân vì nhu cầu cảm nhận sự giải toả cảm xúc đó.
Nghiện thể dục: Trở nên nghiện tập luyện đến mức độ có hại là hoàn toàn có thể xảy ra. Khi một người tập luyện nhiều giờ trong một ngày để cảm nhận tác động của endorphins, điều này cho thấy vấn đề liên quan đến chứng nghiện. Thể dục thường xuyên rất là hữu ích, nhưng nếu bạn tập luyện quá mức và dường như không kiểm soát được hành vi của mình, đây là dấu hiệu có vấn đề.
Kết nối xã hội và Endorphins: Endorphins có thể được giải phóng khi chúng ta hình thành những mối liên kết xã hội. Tuy nhiên, nếu ai đó liên tục sử dụng thuốc opioid, họ sẽ không còn quan tâm đến kết nối xã hội nữa. Đồng thời, một người trải qua lượng lớn endorphins một cách tự nhiên có thể có những động lực xã hội khác.

Bạn có đang tự hỏi làm sao để gia tăng endorphins để cải thiện sức khoẻ và khả năng chịu đau? Tham khảo những đề xuất trên sẽ là một khởi đầu tốt.

Tuy nhiên điều rất quan trọng cần nhớ là mỗi người có khả năng chịu đau và cảm giác vui thích khác nhau. Nếu bạn cảm thấy tâm trạng đi xuống và không điều gì có thể cải thiện điều này, đây có thể là dấu hiệu của một vấn đề khác như trầm cảm.

Trong trường hợp này, điều tốt nhất là tìm gặp một chuyên gia tâm lý để tìm hiểu vấn đề ẩn sâu và lên kế hoạch điều trị.

Nguồn: What Are Endorphins? - Verywell Mind